.jpg)
Kenner: onze gebiedsmakelaar Mike Hermsen
mei 2024
Eeuwenlang hebben mensen kennis over bloemen en planten verzameld en vastgelegd. In de zeventiende eeuw, met de opkomst van meer wetenschappelijke onderzoeksmethoden, werd de plantkunde, ook bekend als botanie, een serieuze wetenschap. En meer dan andere wetenschappen, stond de botanie open voor vrouwen. Een van deze opmerkelijke vrouwen was Alida Withoos. Alida Withoos blonk uit als schilder van stillevens en botanisch illustrator in de late zeventiende eeuw in de Nederlandse Republiek. Als lid van een familie van kunstenaars ontwikkelde Withoos haar eigen stijl en had ze een succesvolle carrière. Ze werd onderdeel van een belangrijk netwerk van kunstenaars en botanische experts. Hoewel we vandaag de dag maar weinig weten over haar leven, droeg Alida Withoos bij aan enkele van de belangrijkste botanische artistieke projecten van haar tijd.
Alida Withoos werd geboren in 1661, als tweede dochter en vierde kind van de schilder Matthias Withoos (1627–1703). Toen Alida nog jong was, viel Frankrijk de Nederlandse Republiek binnen, tijdens het zogenaamde Rampjaar van 1672. Om aan de Franse troepen te ontsnappen, vluchtte het gezin van Amersfoort naar Hoorn. Alida trouwde op late leeftijd in 1701 in Amsterdam met de schilder Andries Cornelisz. Van Dalen (1672–1741). Na haar huwelijk verhuisde Alida naar Amsterdam, waar ze tot aan haar dood bleef wonen. Zij en haar man kregen geen kinderen. Withoos woonde aan de Prinsengracht en werd op 5 december 1730 begraven in de Westerkerk.
Haar vader, Matthias Withoos, was een bekende en gerespecteerde schilder. Hij werkte in Amersfoort, waar hij lid was van het Sint-Lucasgilde. Matthias was een landschapsschilder en schilderde verschillende soorten stillevens, waaronder stillevens met een bospad (een zogenoemde sottobosco). Hij werd vooral gewaardeerd om het detailniveau waarmee hij insecten en dieren in zijn composities tot leven bracht. Vijf van zijn acht kinderen werden opgeleid als schilders.
Alida Withoos toonde enorm veel vaardigheid in het illustreren van zeer gedetailleerde, levensechte exemplaren van bloemen en planten. Haar illustraties waren wetenschappelijk nauwkeurig en konden worden gebruikt voor botanische identificatie. Ze waren ook esthetisch aantrekkelijk en uitzonderlijke kunstwerken op zich. Withoos legt de verschillende groeistadia van de plant vast. Door middel van minuscule stroken met haar penseel en schaduwen, bootste ze de fluweelachtige textuur van de bloemen na op een manier die de tekening bijna tastbaar maakt.
vaas met bloemen hanekam
Alida was zeer productief. Ze was in trek bij bekende botanische experts en amateurs. Een van deze amateurs was de beschermvrouw en verzamelaar Agnes Block (1629–1704). Block bezat en ontwikkelde het landgoed Vijverhof, ten zuidwesten van Amsterdam. Daar kweekte ze zeldzame en exotische planten, en leverde zelfs verschillende soorten aan de openbare tuinen van Amsterdam en Leiden. Block was enorm rijk en gaf de beste kunstenaars van haar tijd opdracht om haar tuin vast te leggen. Toen Block erin slaagde een ananas te kweken in haar kas - als eerste persoon buiten een tropisch klimaat - wendde ze zich tot Alida voor een "portret". Deze illustratie van de ananas is helaas niet bewaard gebleven.
Vijverhof Ananas van Maria Sybilla Merian 1701-1705
Alida nam deel aan de creatie van een atlas van zeldzame en exotische planten van de Amsterdamse hortus, een enorm project dat twee decennia en vierhonderdtwintig aquarellen zou duren om te voltooien. Deze atlas staat nu bekend als de Moninckx Atlas en bevind zich tegenwoordig in het Allard Pierson Museum. Het was een van de meest ambitieuze botanische artistieke projecten van die tijd. Alida was een van de vier vrouwen die (samen met één man) aan de atlas bijdroegen. De anderen waren Maria Moninckx, Johanna Helena Herolt, en Dorothea Storm-Kreps.
Dus, naast een getalenteerde schilder van stillevens, behoorde Alida Withoos tot een kring van zeer getalenteerde en gewilde botanische kunstenaars. Verzamelaars verwierven haar werken, en experts deden een beroep op haar wanneer ze hoogwaardige, wetenschappelijk nauwkeurige illustraties nodig hadden. Door dit werk droeg Alida bij aan de creatie en verspreiding van botanische kennis, een bijdrage waar we vandaag de dag nog steeds van profiteren. Haar werken zijn over de hele wereld te vinden, van Amsterdam tot New York en Johannesburg.
Mike als gebiedsmakelaar: klik hier.
Links Moninckx atlas:
Moninckx Atlas – Allard Pierson
Moninckx Atlas index – Allard Pierson
Links tekeningen Alida Withoos:
Rogge- lelie — Hart Amsterdammuseum
Alida Withoos, Painter, Drawing artist – Nasjonalmuseet
http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.63924
