Vrij man van Nelleke Noordervliet.

Na ruim dertig louter ‘Amsterdamse’ boeken, week Leeskring A’dam met dit boek voor de eerste keer af van deze stelregel. Dit in aansluiting op het vorige boek, Descartes in Amsterdam, waarin de doorbraak van het vrije, niet door religie of traditie bepaalde denken werd uitgewerkt in een filosofische ‘who dunnit’.

In Vrij man gaat Nelleke Noordervliet nog een stap verder. Aan de hand van de lotgevallen van hoofdpersoon Menno Molenaar, maakt ze de breuk in het denken die zich in de loop van de zeventiende eeuw voltrok, niet alleen inzichtelijk, maar ook invoelbaar. Molenaar hoort over het gedachtengoed van Descartes al van zijn vader en komt later als student in Leiden zelf in aanraking met de kring rond Spinoza en de gebroeders Koerbagh. Vrij van religie en tradities is hij daardoor al jong, maar pas aan het eind van zijn leven is hij in staat ook een vervangend moreel perspectief te ontwikkelen.

Noordervliet voert de lezer door alle stadia van Molenaars veelbewogen leven en doet dat bovendien vanuit verschillende perspectieven, wat van de lezer aanvankelijk wel enige concentratie vraagt. Maar wie die horde eenmaal genomen heeft, kan nauwelijks meer stoppen met lezen.

Het lovende oordeel van de jury die aan Nelleke Noordervliet de Constantijn Huygensprijs 2018 toekende kunnen we dan ook alleen maar onderschrijven: ‘Uit haar werk spreekt steeds de actualiteit van het verleden en de historiciteit van het heden. Ze gebruikt haar aanzienlijke stilistische en verstelkwaliteiten om in literatuur iets wezenlijks te zeggen over de wereld.

Nieuwsgierig hoe deze kwaliteiten in een van haar ‘gewone’ romans uitpakken, bespreken we later opnieuw een boek van dezelfde auteur, Aan het einde van de dag, ditmaal wel spelend in Amsterdam.